Facebook insan psikolojisini nasıl hedef aldı? (Eski çalışanları anlattı)
327“İstifa ediyorum, çünkü Amerika’da ve dünyada nefretten kazanç sağlayan bir organizasyona katkıda bulunmayı artık midem kaldırmıyor.”
Facebook’ta uzun yıllar görev yapmış mühendis Ashok Chandwaney’ın geçtiğimiz hafta yayınladığı istifa mektubu bu satırlarla başlıyor.
Chandwaney’in ‘midem kaldırmıyor’ olarak nitelendirdiği şey, Facebook’un vizyon olarak belirttiği değerlerle çelişmek pahasına nefreti bir kâr aracı olarak görmesi.
“Son beş yılımı yansıtırken, Facebook'un beş temel değeri aklıma geliyor. Size onlardan öğrendiklerimi ve şirketin nefrete olan yaklaşımında bu değerlerin nasıl ortadan kalktığını, şirketin bu değerleri koruma iradesine olan inancımın nasıl sarsıldığını anlatacağım.”
Mektubun satır araları, Facebook’un bir çok konuda merkeze aldığı ‘hızlı tepki’ ilkesinin, söz konusu nefret söylemi olduğunda ortadan nasıl kalktığını göz önüne seriyor.
“Bana defalarca ‘Facebook x şirketinden çok daha hızlı hareket ediyor’ denildi. Bu ilkeyle nefrete karşı yaklaşımımız arasındaki tezatlık şaşırtıcı. Sivil hakların denetimi söz konusu olduğunda elimizden geleni en iyi şekilde yerine getirmek için istek, bağlılık, aciliyet ve şeffaflık eksikliği göz önüne alındığında, denetim vaadinin göstermelik bir saptırma stratejisi olduğundan şüpheleniyorum.”
Olan şey sadece göstermelik bir saptırma ya da sorumsuz bir umursamama mı? Yoksa ‘nefret’ Facebook için algoritmalarla güçlendirilen, sistematik bir ticaret aracı mı? Chandwaney satırlarına şöyle devam ediyor:
“Görünüşe göre Facebook; sivil toplum kuruluşları, kendi çalışanlarımız, kendi danışmanlarımız ve kendi müşterilerimizden boykot yoluyla gelen baskıya rağmen, platformda nefreti ortadan kaldırmak için var olan güvenilir stratejileri kararlı bir şekilde takip etmeyi değerli görmüyor.”
Facebook yönetimi, kullanıcıların içerik akışlarına editöryal bir müdahalede bulunmadığını savunuyor.
New York Times muhabiri Ravi Somaiya Ekim 2014'te Facebook’un Kalifoniya’daki merkezini ziyaret ederek şirketin haber endüstrisindeki hızlı yükselişi üzerine bir inceleme gerçekleştirdi. Bu inceleme sırasında konuştuğu kişilerden biri de, Facebook haber akışının algoritmasını yazan mühendislerden 26 yaşındaki Greg Marra’ydı. Marra, söz konusu algoritma hakkında konuşurken şu sözleri söyledi:
“Biz kendimizi editörler olarak görmüyoruz. Haber akışınızda karşınıza çıkan içeriklere yönelik editöryal bir yargılama yapmak istemiyoruz. Bağlanmak istediğiniz sayfalara bağlanıyorsunuz ve ilginizi çeken içerikleri seçme konusunda en iyi kararı verecek olan sizlersiniz.”
Facebook, önlerine sadece hoşlarına gidecek içerikleri çıkartarak kullanıcıları daha fazla platformda tutmayı, daha fazla reklam göstermeyi ve daha fazla kâr elde etmeyi amaçlıyor.
Bu ise, kişiyi sadece hoşuna gidecek, kendisini onaylayan ve destekleyen içeriklerden oluşan bir akışın içine hapsediyor. Şirket yöneticilerinin ve mühendislerinin söylemlerinin aksine editöryal yargı ve müdahale oluşturuyor. Kullanıcıların karşıt görüşleri görmesini, düşüncelerini çok yönlü değerlendirmesini, nefret yerine empati geliştirmesini engelliyor. Facebook’un ilke olarak andığı kriterlerin ise tamamen tersi bir tablo ortaya çıkarıyor.
“Nefret grupları dışarıda nefret suçu işlemeye devam edecek kişileri bulmak ve radikalleştirmek için Facebook'u kullanıyorlar. Öyleyse kriterler nerede? Bugün bu değerin anlamı benden uzaklaşıyor. Facebook'un nefretten kazanç sağlama isteği konusunda üzülen tek kişi olmadığımı biliyorum.”
Chandwaney’nin istifa mektubunun her satırına yansıyan bu yapı, Facebook için bir istisna değil, bizzat algoritmasının üzerine kurulduğu bir temel. Platformun kâr hırsıyla insanlar empati, anlayış, karşı tarafı da dinleme ve makulü arama gibi kavramları tamamen terk ederek robotlaşıyor, adeta yeniden programlanıyor.
Geriye nefret, kin, kutuplaşma, empati eksikliği ve linç kültürü; karşılığında ise, Facebook’un kasasına akan reklam gelirleri kalıyor.