تاریخ معاصر ایران از قاجار تا پهلوی
2پیش از این با آثاری از محمدقلی مجد آشنا شده بودیم. او از پژوهشگران حیطة تاریخ معاصر ایران به ویژه دوره پهلوی در آمریکاست که بیشتر آثار خود در این باره را با بهره از اسناد وزارت خارجه آمریکا تدوین کرده است. از آنجا که این اسناد تاکنون کمتر مورد استفاده محققین این حوزه بوده، آثار وی از جذابیت خاصی برخوردار است. در اینجا به معرفی یکی دیگر از آثار تازه انتشار یافتة او درباره دوران انتقال سلطنت از قاجار به پهلوی و نقش اساسی انگلستان در به تخت نشاندن رضاشاه و تثبیت موقعیت او در این مسند و سرکوب مخالفان وی میپردازیم که یکی از حساسترین دورههای تاریخ معاصر کشورمان است. کتاب از قاجار تا پهلوی: ایران، 1930ـ1919 در بهار امسال توسط انتشارات دانشگاه آمریکا و در 462 صفحه منتشر شده است. فصل آغازین کتاب که خود در واقع معرفی مطالب هر فصل کتاب است، در اینجا ترجمه شده و پیش روی شماست.
در 25 اوت 1941، نیروهای انگلیس و روس از غرب و شمال [به ایران] حمله بردند. ارتش ایران به سرعت از هم پاشید و رضاشاه پهلوی موفق نشد در سفارت انگلیس پناه بگیرد. در 16 سپتامبر 1941، شاه از سلطنت خلع شد و تهران را ترک کرد و روز بعد، پسرش، محمدرضا، شاه خوانده شد. در 28 سپتامبر، شاه مخلوع و همراهانش بر عرشه یک کشتی انگلیسی راهی بمبئی و سپس موریس شدند.1 او سپس تقاضا کرد که به کانادا برود. در 5 فوریه 1942، سفیر آمریکا در تهران، لوئیز دریفس به وزارت خارجه این گونه تلگراف زد: «سفیر انگلیس به من اطلاع داد که دولت متبوعش به شاه سابق اجازه داده است از آفریقای جنوبی به سوی کانادا حرکت کند.»2 شاه سابق در راه کانادا در ژوهانسبورگ بیمار شد و دیگر نتوانست ادامه [راه] دهد. او در 26 ژوئیه 1944 مرد. خلع رضاشاه با رقص و پایکوبی در خیابانها جشن گرفته شد. صحنههایی که مشابه آنها در 1979 تکرار شدند؛ هنگامی که پسر رضاشاه و جانشینش مجبور به ترک [کشور] گردید. دریفس در 18 سپتامبر 1941 این گونه مینویسد: «واکنش ایرانیان به خلع شاه تقریباً شکلی از حس رهایی و شادمانی است که عموماً با رفتن یک ستمگر رخ میدهد... این که هنوز یکی از اعضای خاندان تحقیر شده پهلوی بر تخت است مایه یأس بزرگ آنهاست و این درست در مقابل خشنودی حاصل آمده از گامهای مؤثر شاه جدید برای اصلاح بدیها و جبران نادرستیهاست.»3 انگلیسیها نیز از تغییر اوضاع بسیار خشنود بودند. در اول اکتبر 1941، سفیر آمریکا در لندن به وزارت خارجه این گونه تلگراف میزند: «در جریان بررسی اوضاع جنگ در مجلس عوام در 30 سپتامبر، آن گونه که در صورتجلسات رسمی پارلمان انگلیس آمده است، نخستوزیر این مطالب را درباره ایران ذکر کرد: و اما مسئله ایران. من اعتراضاتی را میبینم مبنی بر اینکه ما در ایران ضعیف و با تردید عمل کردهایم. این بسیار مایه شگفتی من است. من کاری را سراغ ندارم که بهتر از این انجام شده باشد. ما بیآنکه تلفات جانی داشته باشیم، با سرعتی شگفتآور و با هماهنگی نزدیک با همپیمان روس خود، ریشه عناصر شرور در تهران را از جا کندیم؛ ما یک دیکتاتور را به تبعید فرستادیم، و یک پادشاه مشروطه روی کار آوردیم که ملتزم به اصلاحات و تغییراتی به شدت ضروری است که مدتهاست به تعویق افتادهاند؛ و ما امیدواریم که به زودی همپیمان وفادار و جدید دولت و ملت کهن ایران را به مجلس معرفی کنیم که به دست بریتانیای کبیر و روسیه حاصل شده است، و این امر تا حدی مایه تسریع گامهایی بود که ما ناگزیر بودیم برداریم و ملت ایران را نه تنها در آزادیشان بلکه در تحولات آینده جنگ با ما همراه خواهد کرد. یقیناً کسی که بتواند بهانهای برای منازعه در این باره بیابد، یک منتقد ایرادگیر است. قضیه ایران آنچنان که تاکنون رخ داده به نظر یکی از موفقترین اموری است که در جریان آن وزارت خارجه تاکنون دربارهاش دغدغه داشته است و بسیار خوب به انجام رسیده است. ایران چندان مستحق رفتاری که از سوی نیروهای عادی و متخصص ما با آن صورت گرفت نبود.»
خاورمیانه بعد از جنگ جهانی اول
👑 سیره حیات و حکومت رضا شاه
🌐 بررسی تأثیرات اقتصادی و اجتماعی دوران او
🗣 برجستگیها و چالش‌های مواجهه شده
💬 نظرات مختلف درباره شخصیت و اثرات او
🌍 تأثیرات بر روی رویدادهای بین‌المللی
با ما همراه شوید تا به نگاهی عمیق‌تر به زندگی و حکومت رضا شاه پهلوی داشته باشیم. این ویدئو را از دست ندهید اگر به دنبال درک بهتری از تاریخ ایران و شخصیت‌های آن هستید.
#رضا_شاه #پهلوی #حکومت_ایران #تاریخ_ایران #تجزیه_و_تحلیل_شخصیت #قدرت_و_کاریزما