Film fragmanlarında kullanılan gizli manipülasyon teknikleri
2,624İİyi bir fragman bir filmi gişede uçurabilir, tam tersi kötü bir fragmansa bir filmi batırma potansiyeline sahiptir. Bu nedenle hiçbir video kategorisi, milyon dolarlık filmlerin kaderini elinde tutan fragmanlar kadar titizlikle hazırlanmaz. Her müzik notası, her ses efekti ve her eylem sahnesi maksimum psikolojik etki için özenle seçilir.
Peki nasıl? Film fragmanları bu yoğun psikolojik etkiyi oluşturmak ve bizi ikna etmek için hangi taktikleri kullanıyor?
Sinema filmi izleyicileri ABD’de 2017 yılında 25 yılın en düşük seviyesini gördü. Pandemi ile birlikte bu düşüşün tekrarlanması hatta 2017’nin de altında bir sayıya inilmesi bekliyor. Türkiye’de ise 2018 yılında ilk defa sinema salonu sayısı düşüşe geçti.
Ancak fragman endüstrisi, altın çağını yaşıyor.
Los Angeles Times haberine göre 2000’lerde yalnızca 12 fragman düzenleme şirketi varken bu sayı 2015’e gelindiğinde 100’ü aştı ve giderek artmaya devam ediyor.
Fragmanlar bizi bağımlı hale getirmek, bize bir hikaye satmak, bizi manipüle etmek için çeşitli taktikler kullanırlar. Bu taktiklerin ilki fragmanın içerdiği müziktir. Bu amaçla sinema tarihi boyunca pek çok akım ortaya çıkmıştır ancak son zamanlarda en popüler olanı, eski pop şarkıların ürkütücü şekilde yeniden hazırlanması.
Fragman hazırlayanlar ilk olarak filmin konusuyla bir şekilde benzeşen iyimser bir pop şarkıyı alıyor. Sonra bu şarkıyı yavaşlatıyor. Son olarak mümkün olduğunca sessiz ve ürkütücü şekilde bir kadın vokale yeniden okutuyorlar. Böylece çocukluğumuzu hatırlatan neşeli bir şarkı yerini kasvetli bir versiyonuna bırakmış oluyor ve bu yeni kasvetli versiyon, zihnimizdeki çocukluk anımızla çatışma içine girerek psikolojimizde yer ediyor.
Fragmanlar müzikle birlikte duyguları daha iyi aktarmak için çeşitli ses efektleri de kullanırlar. Bunların içinde en meşhur olanları şunlardır:
- Power Down
- Rise
- Hit:
Bunlarla birlikte ne zaman ortaya çıktığı tam bilinmese de Holywood’un en sevdiği ses efektlerinden biri, “Bram” diye anılan bu efekttir.
Bu jenerik ses efektleri, insanlar üzerinde etki bırakan sesler olmasından dolayı çok fazla fragmanda aynı şekilde, neredeyse hiç değiştirilmeden kullanılır. Bununla birlikte fragman yapımcıları, sahnelerde gördüğümüz patlama, kırılma gibi eylemleri de yeniden seslendirir. Daha yüksek bir etki için bazen akla gelmeyecek taktiklere de başvururlar.
Örneğin bir patlama sesini bir kartal sesiyle birleştirdiğimizde patlama sesinin bizdeki etkisi artıyor.
Benzeri etki oluşturan bir hile de küçük şeyler için büyük sesler kullanmak. Fragmanlarda normalde o sesin çıkması imkansız olan çok küçük şeylerin seslerini çok yüksek duyarız. Bir lamba duyuna basmak, bir suyun damlaması gibi. Bunlar da beynimizi şaşırtarak üzerimizde psikolojik etki oluşturur. En meşhuru da “Click – Clack – Boom” olarak anılan silah doldurma ve patlatma sesidir.
Sahnelerin sadece sesleri değil görselleri de psikolojimizde en yüksek etkiyi bırakmak için özenle seçilir.
Bunlardan biri reaksiyon, yani tepki kesitleri. Pek çok fragmanda gerçek aksiyonu değil, karakterlerin o aksiyona verdiği tepkiyi görürüz. Aynı tepki bize de bulaşır, örneğin korkuyu ya da şaşkınlığı hissederiz ancak bunu ortaya çıkaran aksiyonu göremediğimiz için yoğun bir merakın içine gireriz.
İnsanların birbirine vurması, sıkıcı olmasına rağmen vaz geçilmeyen bir klişedir. Yine karakterlerden birinin yürürken bir yere kafasını çarpması ya da kafasına bir şey gelmesi fragmanlarda çok sık gördüğümüz sahnelerdendir. Çünkü kafa travmasının da üzerimizdeki psikolojik etkisi son derece büyüktür ve bu sahneler, çeviriye ihtiyaç duymadan dünyanın her yerindeki insanlara aynı şeyi hissettirir.
Eğer filmde fragmana yansıtacak hiçbir etkili kısım yoksa, daha açık haliyle film kötüyse, kullanılabilecek tekniklerden biri izleyiciyi aktörlerin isimleriyle bombardımana tutmaktır. Fragman yapımcısı şirket, filmde oynayan ve tanıyacağımızı düşündüğü herkesin ismini fragman boyunca peş peşe ekrana getirir.
Elbette bu taktiklerin hiçbirinde bir suç yok, pazarlamanın doğası böyle, üstelik de bu şirketler prodüksiyon anlamında dünyanın en başarılı şirketleri. Ancak hayatta daha az hayal kırıklığı yaşamak istiyorsak, bu taktikleri aklımızda tutalım ve fragmanlara kanmayalım.